Oidábiadé – Yocayode ore tódode cucha

 Yocayode ore tódode cucha u udojo iji móntedie nanique:

  1. guĩorátudie adie: Yocayode ore todo guĩorátudie adie uje chi pitoringa garátoi; jé chi ‘veneno’ ga que ore tagu áraque. Que ore tagu ujñieque. Ore chãrei ga ore tagu uje chajongósaja (yupise). Pioi ujuya ga jé u uje ore tagu, jé que ore tagu gotique uje pioi charóreguiji. Deréjna chojmára ga nóna deréjna pei te ga, jé u jne jeta quene ore tagu.
  2. tójnanie: Yingopo to rĩ uje yocayode todo tójnanie. Yocatedie ore chaca dacarigode iji ga ore churupise dajmainie uje cucha pigaisõre. Ore changuñera jnumi to aja dajmainie ga ore churu gaté ome yodi. Cucha pigaisõre ome chequé bajedie uje chi ore mo ga ore chĩ́cara ‘tójna’ ga ore chimo gaidérigui, chequé bajei nanique. Ore chimo gaidérigui (to experience what you dream). Uje ore chaca dacarigode iji tójna otadi to, ga ore chusipise deo ome. Ore todo to ome gapu paréraque ujetiga chichagu tójna to ga jĩraque iyoi chise to iji jnumi.
  3. caniójnane: Jé aja caniójnane uje ore chichagu ga ore iyoi chise to ga que gapu paré chi chagu to.
  4. abuedie adie: Yitodógopo abuedie rĩ. Uje adie aoi gatíjna udire ga adie ajei gatíjna to. Uje chi ore uchai uajádiji enga jnani bajai chojninga: “Yiyamúngo adie to.” Ga ore todo. Ore todo ga ore yamua ga pésu ore urõsoringuéone. Ore uchai ga uajate ore uchai. Udojo u nanique yocayode ore tódode cucha iji montedie. Uje yocayode yamua ga isocai jé u abuedie uquidé. Uchai uajate ga pésu ore urõsoringuéone.
  5. datuadie, porade: Datuadie, porade jnese uje yiyamúngo.
  6. esodie: Ore todedie pori, mu uñanie qué déji: ore tode esodie udire iji dati rĩ. Chi ore tagurásu ga chi ore chinire ajñunie gai aja ga ore yamua. Ore uchai uajádiji ga ore yamua ga ore todopísa. Ga que ore tagu ajñunie.
  7. dũjanie: Ore todopo dũjanie adie rĩ ga isocai jé u uje chi ore tagu adie ga ore tagu ajñunie gai ga ore yamua.
  8. mimirenie ajñunie: Yocayode todopo udire rĩ mimirenie ajñunie. Uje ore chijáro ajñunie ga ore tagu uhui (ãri). Udire mimirenie ajñunie enga ore yamua ga pésu ore urõsoringuéone to.
  9. cuyadie: Yocayode ore todo cuyadie rĩ nanique. Que yajígo uje que pajipidé uje chiese yocáquirigo ore chĩ́cara iji damoi te ga ore toi. Ore todopo rĩ iji úringanie piqueta uje chiese cṍra gosite gai ga imone u carataque chagúode uje tagu ore.
  10. cuya edóraque: Chequéraque uje tagu cuya edóraque, jeta gotóa tagu ga imoi tu uje abai chujé edodie.
  11. erámoro uchade: Yocayode ore todo erámoro uchade rĩ. Uje chuchi ga ore todo ga ore chiqueta uchai jogadi ga que tajía gotique rĩ. Chiese ore chĩ́cara uchai to ga erámoro ujopie doi ore to.
  12. arosedie pori: Ore todopo arosedie pori rĩ (trees where deer have rubbed the bark with their antlers) uje erámoronie charósosi darébidie aja poridie. Ore chiqueta poria ero ga pioi tagu arosipídi.
  13. arúcodie igasigode: Ore todo arúcodie igasigode (scratch marks) ore rĩ iji montedie. Que ore tajia arúcodie igasitique, yocatedie.
  14. yajóguedie igasigode: Ore todopo yajóguedie igasigode rĩ iji montedie ga que ore tajia yajógueraque igasitique. Ga ore chiqueta udore igasigode ga chiese cuchade inoningayasṍri u pioi nanique.
  15. pijode: Ore todopo pijode rĩ uje cuchade umutade ga que ore tajía. Uje cucha ajnamécho ga ore todo. Ga chuchíja ga ore todo ga que ore cási cuchárique udojo nanique rĩ. Chiese cuchisode doi ore nanique ga ore todopis ajnaméone dajécho pijo.
  16. cuchisode uchade: Ore todopísa cuchisode/ayoréode ore uchade.
  17. yocade: Ore todo yocade rĩ uje yajo yocade udore iji dati. Ore todo. Enga que ore cási ati disírique yijnángo yoquijmanéraque iji. Ore todo uje chi yĩ́caco yocai ga jno yocúdi.
  18. yajogue: Ore todopo yajogue duquidé (uquidé) ga que yijnángo yoquijmanéraque iji (have to wash). Chi yocáquiode ore chĩ́cara yajóguedie ga chi doi ore ga yajogue cho re iji ayorérique uté ga doi yajogue isocade to ga chi ore chibica jnumone. Ore chĩ́cara ga ore doi ore ga que ore cási ati yijnangoi pijmanéranguiji. Ga udojo yoquitódode cucha yocáquiode.
  19. ajaraméone: Jiei yocáquiode tódode cucha nanique ga ore todo ajaraméone rĩ. Ajaraméone ga chi ayoréode chĩ́cara ajaraméone ga ore toi, jeoga jnopo ore údi rĩ. Ga chiese jé chichaga raja pojíode ome ore to nanique rĩ, ajaraméone. Uje ore chĩ́cara ga chequésãre uñane; jno uñane údi; yocáquiode ore tódode cucha.
  20. yacorenie: Ore churu dajmáinie uje ore tagu yacorenie arione uje ore todo ío gu. Ore todo yacorenie ga chiese yacorenie udire ore chimo gaitique ayoré ga ore todopísa ga que poridé pijmanéranguiji. Enga ore todopo jochade guípie to rĩ. Uje chi ore chimo gaitígo ga jno ore údi to udore ore uje ore chĩ́cara. Jiepísi yocáquiode ore todode cucha.

 Udojo yocayode todode cucha nanique iji montedie:

Yocayode, yocatedie ore ga ore todo jnese rĩ. (Yuruode u udojo uje querénga yiraja yocayode tódode cucha to.) Enga yocayode ore chiquetame ore tódode cucha nanique. Ga jiei yocayode tódode cucha nanique.

Jiepísi yocayode tódode cucha nanique. Ga disi ejode ica ga jé yajnángo ore quigade ome ore tódode cucha.

Mu dire ejoi dicháca tudé que yitodógopo cuchade rĩ. Ga yirajágo udore ome cojñone uje que cucha puyátique cus ome Dupade. Ga cuchade choqui guesode ome yoque nanique ga je yitodógo cuchade nanique. Yitodógo nanique ga jé jno dádi ome yoque úringane pitócho uje yocáquiode chĩ́cara cuchade ga doi ore.

 Oidábiadé chatata Dejabí adode:

Dejabi ore tagu yacorenie arione nanique iji Campo Loro. Enga tibibi dajorane enga chingo ore uje io jmainie, enga chojninga: “A ca yuru yijmanie jne. A yimo jne enga a ca yĩ́cara ga a ca yacorenie doi yu jne enga ca jno yúdi to jne. A ca cuchárique chosi ti iji yu jne.”

Uruode chajuque dojode ayoréo agutedie. E ore mo jnese. Mu uje e dire enga ore chojninga: “Dejabí, ¿jé areque ua ya?”

Enga Dejabí chajnai enga chojninga: “Jé areguipíse yu ãríe.”

Mu unojo quigade enga jmainie dorite.

Enga jorane jnanio ore chojninga: “Yacorenie a u jõ.”

Mu Dejabi chojninga: “Que u go. A yocáquiode jmainie dorite nanique ga ore pésu daruode ujetiga dojórigo ayoré ore todo enga ore churu dajmainie uje ore tagu yacorenie arione.”

 Chi yocáquiode ore todopo cabayúode to rĩ:

Yocáquiode ore todopo cabayúode to rĩ, dajesúode, paode quiguebéode ijode uje chi doi ore ga chi ore tãre ome. Uricaitade uje ore chĩ́cara ore chuchi jnumone põ-põ-põ. Ore todo umutade (quiguebei) ga ore tajía ti yui ome arodie qui rĩ, uchade ore. Enga qué ore tódode uñéngo cuse uje jiépisi ore tódode iji montedie gu.

 Chi yocáquiode ore todopo cojñone gachidode to rĩ:

Ore todopo anírenie rĩ uacachidedie aquirájnanie. Que ore cási ati uchátique déji ore gaterasúrique. Que ore casi ati ore cho degúji umutátic. Chi vácadie doi ore to uje yocáquiode gachidé u to nanique, ga chi ore chĩ́cara ga chiese ore chimo gaitique cucha uje ore gachidé u to nanique.

 Jnani bajade uñengo ore umutájna jiei:

Que ore casi ati pajiripite umatátique iji udore yocunirone udore. Enga yimóngo to nanique uje cojñone a ore chujé ñane iji yocunirone udojo nanique ga ore umutájna jiei. Ga yimóngo ore umutájnane ga jnacare bajaque chi qué ore chujé iji. Que yiraja ore to jnani bajade uñengo.

Oidábiadé – Campo Loro, Paraguay – 1988.

Marina de Morarie churúsãre Oidábiadé atatagode udojo nanique.