Cajoidé – Chugúpẽre ijnangórone u

Chugúpẽre gajnéone cucha – 

Ore chiraja chugúpẽre ijnangórone ome guedoside; u uje deyade déji gatócoro ga chugúpẽre poringai u. U to uje:   

  • Pore gatóidie ore pésu re ga chugúpẽre poringai u.
  • Deyade déji gatócoro.
  • Buriábia cho ¡buria-buria!
  • Pucatiajnane ore po to.
  • Pojíode tṍraji daguíjnane ga changuñera raja daguíjnane ejode.
  • Darade base to iji chugúpẽre poringai. Chisa poridie caningóronie. Chiro datomini.

(Cajoide cho quique: “Yocajminone u udore, cuchade udore; uje tocade ga yirajágo uje chugúpẽre ijnangórone u. Ore tocade bajac.”)

(Cajoide cho quique: “Gatomini chisa ti ga jé uñieque.”)

Iyatade adode u udojo:

Jnanione ore dayode u iyatade. Iyatade ore narare ore gai uje ore chajna guesi iji taningapísi. Ore chojninga: “Ãrijíño ga ajnáño uaté aja guesi ga amácho to jne,  ga yoco paraque to jne.”

Uyatágode que ore taguiji erámi. Yoquitódi u jeta ayorérique cho paraque ga chipese dotique cutepec ga chujé ayorérique.

Iyatade ore charo doridie iji degúi. Ore chácariji mu uje dirípise ga quene ore jno to ome dabatigai ga ore chipese dódode iji erámi. Ore chóji chicórone ga subudé ore iji erámi, iyatade.

Jnacarode uyatac ore ga que ore tac iji deréjnai tudé. Ga ore di iji gatócoro. Mu uñane jĩraque ore chijno cutérone ga ore di bu. Ore chijna re aja eramúni.

Ga iyatade chaquesu ore ome dajũrururite. Yoquerásõri tu dajũrururite. Uje iyatai chaquesu gosi ga uté e chóji yodi iji cucoi ajei. Mu ore chójne ome dabogoro bajai, uyapídi gajnei u gu. Ga e ore chójipíse.

Iyatade ore pésu cucoi ga chicháji dapácadi, dajapídi. Ga e omé ore uje ore chójipis. Ga quigade enga chijmo doridie to.

Mu cáma ore tõra dajũrurui. Qué ore sase gu uyatade. Iyatai chicháji dádi ome di ejode. Ore chujé ore chaqui jnac, jnac, jnac ome dajũrururui.

Ga chequedíe ore charo dameranie ome dabai. Chequedíe ore chojningame dabode: “Bayé gajnenie de diji. Asi ome.”

Ayoré uña charo dameranie ome dabai ga tagu pósiode. Ga abai di, a daté chojningame dabi: “Be yipósiode ga bayé tagu jne.”

Iji taningapísi ga ore chijna pucuguedie aja guesi ga ore chiqueta piogode iji guedé cacadi yui ga ore turúa. Ore chojninga: “Ca yiborárique ca pirágome yu, Chugúpẽre Cuchabéraque.” Ore chijócha chugúpẽre ajei údi uje ore turúa gueguerade.

Ore chicáji. Ga ore tujúnapo danochade rĩ, jé aja ore ayode, jé aja potayedie, jé aja ore cóbidie, ore ibotadie. Uje iyataque cho potírique ga qué turuapo dabai te rĩ. Ore chapúsaja.

Uje cutérone sué yoquibai ga iyatade ore chijmare. Ore nája catójaraque uñáraque. Ga e ore tõra detepídode, ga chugúpẽre iborade u. Asojna ibora sué yoquibai. Uñane suse guio, jé uñane que suse guio.

Ga iyatade ore cha chaquesu uyatade ga jé u uje ore tõra dajũrurururit. Ore tṍraja guedo (guedógosode) gai, acorãcabi (este-noreste).  Ga e yibotáco dabũrururit jnese.

(Mu chequedíe ore cho paraque uje ore todo gu.)

Mu ore botãre ga ore cho ¡jei-jei-jei! Ore chejna dire chojmarai guesi. Guedé doi ti.

Yucuegoi gajñonie uje yirajágo uje gué tagu erámio ga gajñonie déji erámi. “Arocho yui,” ore chojninga.

Ga yejnángo guesi jne, enga dimane yogome to jeta yimáco ga yoco paraque to jne.

Ga arei ga yapúcoja jogadi uje yirajágo uje que yotique déji erámi ga yijóchago chicórone ga yimáco gu chicórone.

Cajoide – Campo Loro, Paraguay – 1985.

Marina de Morarie churúsãre Cajoide atatagode udojo nanique.