Edopasade Uñane
Chiquenone ore edopasa u ‘corãcha jnungóri:’
Ga jé ore cho derasṍri iji corãcha jnungóri. Chi corã́cha jnungóri u jochacai (tatu cadeta) iji quicujatígui uje ayoré nanique. Uje Chiquenone ore cho dedópasa iji jochacai ga ore chacãra raja. A jé yo jochacai ome gajnéone corã́chac.
Ayoré dacasutedie ore chugúji nanique ga ore chacãra raja uje chi corã́cha jnungóri tu jochacai iji quicujatígui uje chijócha jnumi. Chi ore edópasa iji quicujatígui enga ore chacãra raja. Ore chacãra raja ome úringai corã́cha jnungóri mu chi ca ayoré gajnarétique chacãra raja, uje dacasuté gu.
Chi ayoré dacasutedie ore edopása u uje degu gajnengore ore. Ga chi ore chacãra raja uje chi corã́cha jnungóri gotic iji quicujatígui. Mu chi ore chachẽre degúi enga gosi ca chajire rome iji dajnei degu ga gajnei corãchaque dépoji rĩ uje ore chimate gosi údode ga jé u uje ore chacãra raja.
Uje ore igojnone (yumajosórone) – caratade, cojñone, cucha urosode – ore chimate ore ga jé u uje ore chacãra raja. Ore chacãra raja gu udojo. Chiquenone.
Ore chacãrapo raja úringai corã́cha jnungóri iji darugúringane, uje ore chugúa cucha urósode yúode. Ga jé u uje ore chacãra raja, mu cuchade udore jiei ome yocáquiode. Ga jé ore chopo derásõri iji dedópasade rĩ.
Ga ore cho derásõri iji ore ujode edópasade. Ore chojninga: “Yujoi corã́cha jnungore.”
Ore edopasade udojo jé u ore erásorone nanique iji guesode. Uje ore edopasa ga jé ore cho derásõri iji rĩ. Uje Chiquenone ore erásõri corãcha jnungóri ome dojode ayoré ore.
Enga ore chacãra raja rĩ iji darunguringane ga ore chojninga: “Yacãra yu aja gajiné ome yajnetique corã́cha gajiné.” Ore chijnime dedópasai jmané – jé yo jne.
Enga ayoréode ore datedie edópasa ga ujnacarode ore chacãra raja. Jé yacãco yógaja yocatedie ore erásorone, ore edopasade to nanique.
Ore erásõre udé corã́cha jnungore adode ga u uje ore cho derásõri iji Chiquenone ore edópasa uqué ga ore edópasa queséode udore iji dati, jé aja guebéode. Ajiinerenie ore.
Chiquenone edópasa guebéode udore; ome yocáquiode, ore edópasade jiei. Ore edópasa piguirané. Uje ayoréode ore chimochere gai nanique ga ore edópasa. Chequé bajedie nanique ore chojninga: piguirané. Ore edópasa guebéode rĩ udore iji dati. Ajinerenie jé aja guebéode udore jnese.
Picanerane edópasade udáji:
Picanerane uyoque ga yoquedópasa udaji uacaguíjnane udáji, cochocoidie udaji; cochocoidie udiji ójo. Picanerane ore edópasa udiji ome yocáquiode ore.
Ore chojninga: “Picanerane edópasa cochocoidie.”
Uje chi Picanerane ore imané ójo nanique ga chi ore edópasa ójo.
Ore edópasa pajojo. Picanerane ore edópasa tu sioti te rĩ.
Uje ore ayo nanique uje chósi te iji ore enochai enga Picanerane edópasa.
Picanerane edópasa cuquébi (un tipo de pájaro).
(Oidabiadé cho quique: Ayoré nanique ga jeta baro Patricia potarása Ayoré Gajnui ga uyu ga yiji – mu Noemia abai tu ga yãratayipis ome Juan uhuaque enga dire uñai enga Patricia cha. Mu chugúpẽre uté u iji datí. Boquere chugúpẽre. Datedie ore chojningame dabode: “Aya dara, “cuquébi a!” Ujetiga abi que cha go enga daté chojninga: “¡Cuquep!”)
Yoquedópasa coyidé (un tipo de pájaro) uje chojninga: “Coyi-coyi-coyi!” Agoyé u.
Que yiraja ore edópasade, cucherane jnoji yáyipie gu.
Jnuriminone ore edópasa pitoringai uje yitogoi. Chi ore edópasa pitoringai. Mu que yiraja Jnuriminone edopasade to.
Ujeta gosi acoté toi ga abai chojninga: “Yimope cochocoi abubie sogójma yacoté uaqué to que.” Gaidi u uje chijnorapise dacoté ga chijna edópasa ingoningájnai taja.
Oidabiade – Campo Loro, Paraguay – 1988.
Marina de Morarie churúsãre Oidabiadé atatagode udojo.
