Samane – Corabé canare dajmáinone jnacare

 Corabé

Corabé jorã tu Guiriamia ga ore cho dajõra ome ñane. Ore chojningame ñane: “Yijõra.” Boquere ore ga ore canare dajmáinone jnacare. Chi ore ajmáini u Caric Icha, jnacare gatoi. Ore chuju datui aja guesi. Ore chajningarase gatererodie. Que sueapo rĩ. Ore canare gu. Ujo gapudie ore chojningame Corabé: “Aya bajmáinone. A topie baórique jne. Ore tujua pioi gueguerade.”

“A ca topie yu. Yésariji yodi jne ga ichapo yaoi rĩ,” chojninga.

Jongongo (español: sapo) que churu re. Irasique jnacarode gu. Mu jnacarode ore *erutodie pésu ugórodie iji gai. Chibica iji dabai uje dorit. Chajnéra dádi uje pésu, pésu iji gai, ugórodie.

Guiramia jõra tu Corabé. Bujote (español: pájaro) jõra tu Jongongo. Caric Ichai gajmáinenie jiei –  Guiriamia, Corabé, Bujote, Jongongo ore.

Jnacarode ore changureta jeta doi, mu que doi ore, Corabé. Cachi gajmai tu ore. Ore potapísa gu. Mu Corabé abáyabi carujnangue erusṍrami su jne.

Chi chacho ore uje moi tome, Corabé. Chi jno. Cheru carujnangue. Ore chucué jeta ore doi. Ore chojninga: “Jé yacoté jeta yise jne. Jé yacoté jeta ca yiya jne.” Ore potapísa uje póroro gu. Ore chichaga dajéode taja jnese, jnacarode. Ore chojninga: “A yacotérase, a yacotérase.”

Ore pota jnese. Ore chojninga: “Boyo yico. Yico ga yarángo yóguiji yoquisorane jne.” Chi ore chutai jnese. Ore pota jõroque Corabé. Que toc jeta doi uñec. Cachi ajmai ore. Chi ore chacho udé niriji ga Corabé chojninga: “A yimope jne.”

Chi jno. Chojninga: “A yiji. Yeru poría jne. Yipógu yu ome yajmáinone jne.”

Chiraja gu ga ore chucué jne. Jĩrique pógu re. Cheru carujnangue iji ti. Chi chingo raja dajõranie. Chojninga: “Uñec a chise yu jne, a yabai jne iji yiyangóri. A yeru carujnangue ga yimo iji gatei jne.”

Chi ore chatata uruode, joranie uje jnacarode que ore chise gu. Ore chojninga: “Cajicho poridie gatéode uje chojninga, ‘A yimo iji poría gatei jne.’”

Chi ore chucué mu jĩrique ore chise. Déji poria gatei. Iyangóri chojninga: “Dé daque, mu poria carujna aja jnumi.” Chi jĩrique cherurásu mu carujna aja jnumi, poria.

“ ¡Dé daque. Ga beyoi to mu déji poria iji gatei e!”

Chi ore quejna yui. Ore chojninga: “¡Chi dé daque e! mu idája jnumi. Móji ti, poría ujai.” Jiei ore iji poria údi.

Joranie ore chatata uruode que uje chojninga: “Yiyangóri yabai jne.” Ore chojninga: “Uñeque iya ga jé acoté jne.”

Uñai chojninga: “Yipésu ¡pu! yiya jõ.”

Uñai chojninga: “¡Yichai yiquei jõ! A yacoté.”

Corabé chojninga: “A gajnáreque yiyangónic u marínga, a jé yabai jne.” Chojningápo rĩ uje ore chise: “A yabai jne yiyangónic.”

Ore chajo údi.

Chojninga: “Echo yu. Yibai tu yiyangónique jne.”

Ore jnusi jórogome. “Yipésu ¡pu! ga yiya jõ.” Chi ore cheru mu cho caru aja jnumone, cho caru aja jnumone. Ore charatáyime ayoréode ome ñane. Ore chojninga: “Ca ese  gajnerĩ ¡pu jõ! Ca ese gajnerĩ ¡pu jõ!”

Uñane ore chojningame daguiosode: “Ese gajnerĩ ¡pu jõ! Ese gajnerĩ ¡pu jõ!”

Corabé chi chojninga: “Aguinécho. Ayoré yiyangónique, a yabai gosi gajnerĩ.” Chisi ome dajmanai ome ore. Chojninga: “¡Asa yijmanai, asa yijmanai!” mu cho caru, caru aja jnumone.

Uñane chojninga: “¡Pu o! Ca asa gajnerĩ. ¡Pu o! Ca asa gajnerĩ. O caru ua aja jnumi. O caru ua aja jnumi.”

Uñane chojninga: “¡Pu a! asa gajnerí. ¡Pu a! asa gajnerí.” Jiei ore iji carujnangue údi. Ore chajo údi ga guesa údi.

Chi e iyangóri di. I tu ‘Carujnángue Erusṍri’. Chojninga: “Ajoso da ti. Yise gajnerĩ ga yacoté jne.”

Ore charatáyime acoté ome uje chise gaté uje chi gajnáreque gu, ayorei. Iyangóri u ‘Carujnángue Erusṍri’. Chi cheru caru, caru uje cata isagode gu. Que carujna isatique go.

Corabé chojninga: “¡Aguito!” Chi e chisa gapua jmanai. Chi e chimánaja dari. Chi ore tagu uñane uredie iji gaté uje chimate raja.

Ayoréode ore chetac uje gajnárec ayorei mu ueradé acoté.

Corabé chojninga: “Jé yurúo que gu. A jé yabai yiyagónic. A disi marínga, jé yabai jne. Yapúsa yamanique jeta uñeque iya yu.” Chi gajnarénguipíse abai mu jé urúo que gu. Que chĩro darúo. Áyipie chojmára. Jecute que chãra dojo ayoréric.

(A Dupade átapie nanique Corabé. Cojñone quic ujáidie u gu. Cojñoc ayoréode quic ujáidie Jongongo (Bolivianos) jecute ore *tabua bisidec, jnacarode. )

Samané e jnopo datatagode údi rĩ:

Abai e na darei taja pijnani. Corabé chi chojninga: “A yijína ua aja jnumi jne, mu que yise baredie.” Obiréjna uje ca tṍra gajnerĩ go. A ca chise unerotiguéric. A ca tagurásu uredie. Carujnangue Erusṍri chácariji Corabé etarúdode gai.

Mu jnacarode chetac. Ore chojninga: “¡Beyoi ga yujé ga!” Mu iguiosode narare gai ga que ore chujé. Ore chojningame Corabé abai: “A yico údi.”

(Ore jno údi ga Corabé iguiosode nóna. Abai iguiosode nonapo rĩ. Ore qui tu uacanirone. Que iguínique cus Corabé. Jecute que uacaguínique cus. Yimóngo Juana (Dye) casica ga Ejenai chojninga: “A amanique déji sañeque ga aoi póroro to. Corabé quic ujáidie gu nanique. A cojñoque póroro irasique yoque uje ore quic ujáidie irasique yoque nanique. Ore quic ujáidie u Corabé nanique.” Chiraja nanique Ejenai uje póroro. Queseidáquide, Esoquedéjnanái chojninga: “Boyo yico. Yajo ore potígo to. Cachi canirac ore iji daquic ujáidie nanique.”)

Samané e jnopo datatagode údi rĩ:

Jotójnai chugúja Corabé abai. Que ajénique tejnu ome go. Chi chojninga: “A yiji. Yico údi jne.”

Mu todo Corabé abai yúode to uje iguiosode jiei. Corabé chosõre dabai uje ore chetágome. Uñane ore chojninga: “A yujé iji batigai jne.”

Uñane ore chojninga: “Yujé ga yijna acoté aja yu.” Ore timíninga aja ajesúode, abai, jeta ore chujé. Mu chiraja ore, acoté, ga chojningame dabai: “¡Boyo yico!”

 

Samane – Tobité, Bolivia – diciembre de 1960.

Joyce Davis Buchegger churúsãre Samané atatagode udojo nanique.